Chè Shan tuyết Suối Giàng xưa nay được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”. “Cực khổ” – khi trồng và thu hái; “cực sạch” – vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; “cực hiếm” – vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); “cực ngon” – với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh. Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”. Vì “cực hiếm” và “cực đắt” nên có người còn nghĩ ra thêm “hai không” cho chè Suối Giàng: Người mua (thường) “không uống” (mà chỉ để biếu) và người uống (nhiều khi) “không (phải) mua” (!).

1.Giới Thiệu về Chè Shan Tuyết Suối Giàng

Quần thể cây chè Shan tuyết cổ thụ xã Suối Giàng mọc tự nhiên trên dãy Hoàng Liên Sơn, ở độ cao từ 1.300 -1.800 m so với mặt nước biển, quanh năm được bao bọc bởi mây mù, tuổi đời từ 100 đến 300 năm. Những cây chè cổ thụ này được các nhà khoa học xác định đây là thủy tổ của cây chè trên thế giới.Với 400 cây chè Shan tuyết cổ thụ tại xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái đã được Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây di sản Việt Nam. Theo khảo sát thì toàn xã hiện còn khoảng 4 vạn cây chè shan tuyết như thế này mọc rải rác trên các triền núi cao, khe sâu và trong rừng, có những cây đã lên đến hàng cổ thụ, tức là từ khoảng 3,4 trăm năm tuổi.

Nhìn thì có thể thấy búp chè to, màu trắng xám giống bông tuyết, đó có thể là lý do loại chè này được gọi là chè tuyết. Một trong những lý do khiến chè tuyết nổi tiếng là vì cho tới nay, việc thu hoạch và chế biến chè vẫn hoàn toàn dựa trên phương pháp thủ công truyền thống của người Mông.Quần thể 400 cây chè được công nhận là Cây di sản lần này mọc tập trung ở 4 thôn của xã là Giàng A, Giàng B, Pang Cán và Bản Mới, hiện đang được hàng trăm hộ dân quản lý, chăm sóc và thu hái bán chè búp tươi, chế biến thành các sản phẩm chè mang thương hiệu chè Shan tuyết Suối Giàng, nổi tiếng trong và ngoài nước.

Đã được Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Xã Suối Giàng nằm ở độ cao 1.400m so với mặt nước biển, khí hậu ôn hoà, nhiệt độ trung bình cả năm hơn 200c.Ở tỉnh Yên Bái, nhiều xã vùng cao đều có chè cổ thụ như: Sùng Đô, Suối Quyền, Nậm Lành, Nậm Mười… (huyện Văn Chấn), Phình Hồ, Xà Hồ… (huyện Trạm Tấu). Nhưng chỉ ở Suối Giàng của huyện Văn Chấn là shan tuyết cổ thụ ngon hơn cả. Cây chè shan tuyết hợp với khí hậu, đất đai và nguồn nước ở đây nên xanh tốt, đồng bào Mông không bao giờ phải bón phân hay phun thuốc trừ sâu. Bởi vậy chè cổ thụ rất được thị trường ưa chuộng, vì ngoài chất lượng tuyệt hảo thì chè Shan còn là chè sạch tuyệt đối.Rừng trà cổ thụ ở Suối Giàng có hàng vạn cây, theo các nhà nghiên cứu, có cây có tuổi thọ trên 300 năm, cao gần chục mét, tán xoè rộng hàng chục mét vuông.

Chẳng ai biết chính xác từ khi nào, cây chè đã đến, bén rễ, trưởng thành rồi trở thành cổ thụ trên sườn núi cao Suối Giàng. Cây tuổi ít cũng trên trăm năm, cây nhiều tuổi tới hơn ba trăm năm. Búp non vẫn lên xanh trên những thân chè xù xì trắng mốc, bám chắc rễ trên sườn núi cheo leo, làm nên cảnh sắc vườn chè cổ thụ độc đáo không thể quên.

Chè được hái, được sao bằng kinh nghiệm và bàn tay khéo léo của người Mông. Búp chè shan mầu trắng xám, bọc một lớp phấn trắng mờ như tuyết nên được gọi là chè shan tuyết. Để hái được những búp chè non nhiều khi phải trèo lên cành cao của cây chè cổ thụ. Mùa đông ở Suối Giàng thường chẳng thấy mặt trời.

Còn buổi sáng mùa hè, búp chè ngậm sương, hái vẫn lạnh buốt tay. Chè hái về rồi vẫn phải chọn kỹ lại những búp chè không bị sâu, không quá già, sau đó mới sao trong chảo gang. Củi dùng sao chè phải thật khô, cháy đượm. Lửa sao chè phải giữ liu riu thật đều nhưng vẫn phải luôn hơ tay trần trên chảo để biết “cữ” nóng của chè. Sao rồi phải vò chè bằng tay thật khéo sao cho những búp chè săn lại bằng hạt đỗ, phủ phấn tuyết trắng, cuộn hương tinh khiết thanh cao của mây gió núi ngàn vào trong.

Video về vùng trà Suối Giàng

Sao chè shan tuyết là bí quyết của người Mông ở Suối Giàng chẳng dễ gì mà học được. Vào vụ hái chè, cả bản Mông Suối Giàng thơm ngào ngạt. Vị chè chan chát, đặc quánh tưởng như có thể xắt ra mà nếm trên đầu lưỡi, quyến rũ lan tỏa trong không gian, nồng nàn đến mức có cảm giác chẳng uống mà cũng thấy say say.

Để pha trà shan tuyết, phải dùng nước nguồn trên núi chảy về thì chén trà mới có hương vị đậm đà và mầu sắc tươi hơn. Nước đã sôi già, tráng qua một lượt để cánh chè giãn ra, loại bỏ chút bụi còn vương lại. Chế nước sôi đầy ấm đến mức bọt trào ra ngoài rồi mới đậy nắp chờ vài phút. Ấm pha trà chọn loại sứ nung già lửa sẽ có hương thơm đúng vị. Trong mây núi Suối Giàng, nhấp chén trà sóng sánh như mật ong, dư vị ngọt đượm tan lâu, cảm giác lâng lâng khó tả làm cho con người như tan chảy trong cảnh sắc núi rừng thiên nhiên.

Người Mông ở Suối Giàng quý cây chè của mình lắm. Ở đây, trong lễ cúng “ma nhà” (mỗi năm, mỗi nhà người Mông chỉ cúng “ma nhà” một lần), cùng với con gà trống mà người Mông thờ cúng thiêng liêng, luôn có cành chè mới hái trên sườn núi và ấm chè do đích thân người chủ gia đình mới pha. Cùng với lời khấn cầu về sức khỏe và sự tiến bộ cho mỗi người trong nhà, là lời khấn cầu cho cây chè của mình luôn xanh tốt và cho nhiều búp non. Nguyện ước về tương lai giản dị đó cũng giống như nguyện ước của đồng bào ở các thôn, bản dân tộc khác về sự ấm no, an bình sẽ đi cùng với những gì cha ông đã trao truyền lại.

Quá trình phát triển của mỗi dân tộc luôn hòa đồng và cùng thúc đẩy (lẫn nhau) sự phát triển của các dân tộc khác để cả đất nước cùng đi lên. Đó cũng là định hướng chung cho sự phát triển bền vững mà không đánh mất bản sắc văn hóa. Mỗi người dân cũng dần ý thức được những gì cần giữ như vốn quý của mình. Họ đã dần hiểu và bảo nhau cùng hiểu rằng:

Những nét đặc sắc văn hóa cũng chính là “vốn” để phát triển tương lai của mình. Anh Vàng A Hồ – trưởng thôn Pang Cáng, xã Suối Giàng – nói với chúng tôi: “Nếu bón phân hóa học cho chè thì được sản lượng tăng ngay nhưng búp chè sao sẽ bị mất tuyết, không bán được giá. Chúng tôi luôn nhắc nhau và đã ra quy định là không được dùng phân hóa học…”.

Chúng ta có quyền mơ ước về ngày mai của Suối Giàng như thế bởi với người Việt, chè (hay trà) đã là một phần văn hóa được gìn giữ qua bao nhiêu thế kỷ… chén chè (hay tách trà) đã là một thứ không thể thiếu để mở đầu nghi lễ giao tiếp của người Việt.

2.Phân biệt Chè Suối Giàng với các sản phẩm trà khác

Hiện tại thương hiệu Chè Suối Giàng đã được lan tỏa đi khắp trong và ngoài nước.Cũng từ đây sự nhập nhằng của các đơn vị sản xuất và phân phối trà Suối Giàng dễn đến sản phầm trà Suối Giàng không đúng là trà Suối Giàng.Nhận được phản hồi từ Quý Trà Hữu về việc làm sao để phân biệt được 1 sản phầm trà Suối Giàng chính gốc.Nay Chè Duy Thịnh xin gửi tới Quý Trà Hữu, Quý Thưởng Trà cách phân biết Chè Suối Giàng chính gốc .Mời Quý Trà Hữu đọc tại đây.

3.Tại sao lại gọi Chè Suối Giàng là “Chè Năm Cực“

Chè Shan tuyết Suối Giàng xưa nay được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”. “Cực khổ” – khi trồng và thu hái; “cực sạch” – vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; “cực hiếm” – vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); “cực ngon” – với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh. Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”. Vì “cực hiếm” và “cực đắt” nên có người còn nghĩ ra thêm “hai không” cho chè Suối Giàng: Người mua (thường) “không uống” (mà chỉ để biếu) và người uống (nhiều khi) “không (phải) mua” (!).

4.Phân loại chè suối giàng: Hiện tại chè Suối Giàng được phân làm 4 loại.

– Chè cổ thụ Suối Giàng 1 búp 2 lá giá 599.000/1kg.Hái trên những cây trà suối giàng 100 năm tuổi.

– Chè cổ thụ Suối Giàng 1 búp 1 lá giá 1.999.000/1kg.Hái trên những cây trà suối giàng 150 năm đến 250 năm tuổi.

– Chè cổ thụ Suối Giàng ướp lạnh, đây là sp lai giữa trà oolong phổ nhĩ.Giá 2.399.000/1kg (với điều kiện bảo quản lạnh dưới 10 đ).

– Chè cố thụ Suối Giàng 1 búp hay còn gọi là chè tôm: Hái trên những cây chè 300 năm tuổi, chỉ có búp trắng tuyết và k có cậng lá.Giá 5.200.000/1kg .

– Hồng Trà Suối Giàng (Trà Đen): Sản xuất bằng công nghệ trà đen, với chất lượng talin cao.

5.Phương pháp sản xuất Chè cổ thụ Suối Giàng

Chè cổ thụ Suối Giàng sau khi hái sớm tinh mơ về phải được nhặt kỹ rồi sao trên chảo gang. Phải sao hai lần, để nguội hai lần rồi mới đóng gói. Những búp chè shan tuyết to và cong như lưỡi câu, bên ngoài phủ một lớp trắng đục được sao co lại bằng hạt đậu xanh, có mùi thơm đậm của búp trà pha lẫn vị thanh mát của núi rừng Tây Bắc.Xem quy trình sản xuất Chè Suối Giàng .

6.Hướng dẫn sử dụng Chè Cổ Thụ Suối Giàng

Để có một chén trà shan tuyết ngon, phải sử dụng loại ấm sứ nung thật già lửa và chưa từng pha loại trà nào, và nước pha trà cũng phải là loại nước giếng đá ong hoặc nước mưa đun sôi mới giữ được hương vị. Nước trà shan tuyết có màu vàng đượm như mật ong rừng chứ không xanh như các loại trà khác. Vị trà đắng dịu, khi qua khỏi cổ họng còn để lại dư vị ngọt ngào mãi không tan.Xem chi tiết tại đây.

7.Chè Cổ Thụ Suối Giàng vụ nào là ngon nhất?

Một năm ở Suối Giàng có thể thu hoạch 4 vụ. Vụ xuân từ tháng 3, tháng 4 là vụ cho loại chè chất lượng cao nhất, vụ tháng 5-6 là vụ cho năng suất cao nhất trong năm, hai vụ còn lại là vụ thu hoạch tháng 8 và vụ tháng 10 – tháng 11. Vào mùa thu hoạch chè, cả xã Suối Giàng thơm ngát mùi chè sao.

*** Trên đây chúng tôi cố gắng đưa ra một phương pháp pha trà nhằm có được những chén trà đạt các tiêu chí vị đượm mà không nồng, hương thanh, ấm trà được bền hương và vị. Và hơn hết đây cũng chỉ là một đề xuất về phương pháp pha trà cho loại trà búp được thu hái từ những cây trà cổ thụ ở Suối Giàng.

Chúc quý vị có được những chén trà ưng ý !